Bir Psikiyatristin Günlüğü

 

Ruh sağlığının korunmasında bireyin kendini tanıması önemlidir. Kişi, kendini olumlu ve olumsuz yönleriyle kabul etmelidir. Olumlu davranışlarını geliştirmesi, olumsuz olanları azaltmaya çalışması gerekir.

Olaylar karşısında kişi yaşadığı toplumun gerçeklerine göre davranmalıdır, kendini toplumdan soyutlamamalıdır. Toplumla ters düşen davranışlar sergilemede ısrarcı olmamalıdır. Bununla birlikte kişi kendi özelliklerini de koruyabilmelidir.
Kişi, çevre ve diğer insanlarla ilişkilerinde ölçülü davranmalıdır. Yaşamla bağını koparmamalıdır. Bunun için kendisine bir hedef belirleyip ona ulaşmak için çaba sarf etmelidir.

Kişi, evinde, okulunda, iş yerinde çalışarak kendisinin ve yaşadığı toplumun gelişmesine katkıda bulunmak zorundadır. Bunun için öğrenimini tamamlayarak yaşantısının huzurlu ve rahat geçmesini sağlayacağı iş hayatına başlamalıdır.

Kişi; çevresindeki farklı görüşlere karşı anlayışlı ve hoşgörülü yaklaşmalıdır. Farklı düşüncelere sahip kişilerle iş birliği yapabilme yeteneğine sahip olmalıdır. Herkesin aynı fikre sahip olamayacağını dikkate alarak uzlaşmacı bir tutum sergilemelidir. Bu şekilde hem kendi hem de çevresindekilerin ruh sağlığını koruyabilecektir.

Yakınlarını kaybetme, işinin bozulması gibi olumsuz durumlarda kişiler karamsarlığa kapılabilir. Bütün olumsuzluklara rağmen kişi, dayanma gücünü kendinde bulabilmelidir. Birey, bazı güç durumların üstesinden gelemeyebilir. Böyle durumlarda kişi çevresinden ve doktorlardan yardım isteyebilmelidir. Eğer bu kişi öğrenci ise öğretmen, rehberlik uzmanı veya okul yöneticilerinden de yardım alabilir.

Bireyin, ruh sağlığını koruması, çevrenin etkisine bağlı olabilir. Ortam uygun değilse bireyin ruh sağlığı olumsuz etkilenebilir. Ruh sağlığının korunabilmesi için yapılması gerekenlerden biri de yeni durumlar karşısında gerçekçi değerlendirmeler yaparak ortama uyum sağlayabilmektir. Birey, hedeflerini ortam koşullarına göre değiştiremediğinde ruhsal bozukluk kaçınılmaz olabilir.

Birey, kendisine ayırdığı zamanları bilgi ve becerilerini geliştirecek uğraşlarla değerlendirmelidir. Spor, gezi veya daha başka bir sosyal etkinliğe katılmalıdır. Arkadaşlarıyla birlikte yapabileceği uğraşlar bulmalıdır. Hobiler edinmeli veya geliştirmelidir.

Sağlıklı ve uzun yaşayabilmek için bedenen olduğu kadar ruhen dinlenme de önemlidir. Stres ve günlük sıkıntılardan uzaklaşmak için zaman zaman tatile gitmek, yapılabileceklerden biridir. Ruh sağlığı insan yaşamının her anını kapsamaktadır. Dolayısıyla ruhsal bozukluk, yaşamı bir bütün olarak etkiler.

Ruh sağlığının korunmasında istekli olma

Sağlıklı ve uzun ömürlü olmak, ruhsal doyuma ulaşmak, mutlu yaşamak için boş zamanların dinlendirici ve yararlı işlerle doldurulması gerekir. Her insanın para kazanmak için yaptığı işinden başka uğraşları da olmalıdır.

Müzikle meşgul olmak, şiir okumak, resim yapmak, fotoğraf çekmek, balık tutmak, koleksiyon yapmak ruh sağlığını korumak açısından çok yararlıdır. Böyle uğraşlar kişiyi yüceltir, ona saygınlık kazandırır ve onun yaratıcılığını geliştirir. Bu alışkanlıklar hem etkin çalışma dönemlerinde hem de emeklilikte insanın ruh sağlığını düzenli hâle sokar.

Kişi hem kendi hem de çevresinin ruh sağlığını düşünerek ailede, okulda ve toplum içinde tutarlı davranışlar sergilemelidir. Böylece çevresine örnek olur. Karşısındaki kişiye saygı, sevgi ve hoşgörüyle yaklaşan insan, sorunları daha kolay çözer.

Günlük yaşamda belli nedenlere bağlı kaygı ve sıkıntıların her zaman ruhsal bozukluğa sebep olmayacağı bilinmelidir. Örneğin; ergenlik çağındaki sivilcelerinden etkilenen birey, arkadaşlarıyla bir arada olmaktan sıkılır. Toplumsal ilişkilerini azaltır. Gençlerin bu dönemde ilgilerinin bedenlerindeki değişikliklere yönelik olması normaldir. Ancak bu değişikliklerin süreklilik kazanması ve kısır döngüye girmesi engellenmelidir. Bu da okul içi etkinliklerle, ilgilerinin başka yöne çekilmesiyle olur. Okul ve aile, gencin sorunlarına sabırla, sevgiyle yaklaşmalıdır. Bu yaklaşımlar, kişide davranış bozukluğuna neden olabilecek olayları kişi lehine çevirebilir.

İnsan, yaşamının herhangi bir döneminde, üstesinden gelemeyeceği ruhsal sorunlarla karşılaşabilir. Örneğin; kimlik arayışı içinde olan genç, kendi değer yargılarını belirleyemezse, yaşamdan ne beklediğini kavrayamazsa çöküntüye düşer. Yeni kimlik arayışı içinde kendi kimliğini bulamazsa öz güveni kaybolur. Öz güveni kaybolan bireyde içe kapanma, suça yönelme, intihar girişimleri gibi ruhsal sorunlar ve yanlış davranışlar oluşabilir. Genç, herkesin çeşitli sorunlarla zaman zaman karşılaşabileceğini bilmelidir. Ancak bu sorunların dost ve yakın çevrenin yardımıyla zaman içerisinde atlatılabileceğine de inanmalı, okul yaşamı boyunca karşılaştığı veya karşılaşabileceği sorunlarla ilgili sınıf öğretmeni ve rehber öğretmenden yardım almalıdır. Hatta okul yöneticilerinin ve sağlık personelinin de her zaman kendisine yardımcı olacağına inanmalıdır. Yardım istemekten asla çekinmemelidir. Öğretmenlerin ve idarecilerin, gerekirse kendisine yardımcı olacaklarını bilmesi öğrenciyi rahatlatır. Bu alanda öğrencilere yararlanacakları kaynaklar gösterilmeli ve onlara doğru bilgiler verilerek sağlıklı gelişmelerine katkıda bulunulmalıdır.

Gençler yetenekli oldukları alanlarda kendilerini yetiştirmeye çalışmalıdırlar. Boş vakitlerini verimli uğraşlarla değerlendirmeye istekli olmalıdırlar. Bu uğraşların ileride onlara kazanç sağlayabileceğini düşünmelidirler. Yetenekli ve istekli oldukları alanda çalışmalarının kendilerini başarıya götüreceğine inanmalıdırlar. Başarı, insanları mutlu eder. Ruh sağlığını koruyabilen insanlar mutlu olurlar.

Herkesin toplumda bir yeri ve görevi vardır. Kişi bunu bilmeli ve güçlükler karşısında yılmadan ve karamsarlığa kapılmadan sorumluluklarına uygun davranışlar sergilemelidir.

Kişi, olumsuzlukların kendisini yıldırmasına izin vermemelidir. Aksaklıkların karşısında kendinden ve toplumdan kaçmamalı, tersine olayların çözümüne çalışmalıdır. Mutlaka bir çözüm bulabileceğine inanmalıdır.

Kişi, ruh sağlığını koruyabilmek için geleceğe yönelik hedef ve tasarılara sahip olmalıdır. Bir amaç belirlemeli ve amacına ulaşmak için de çaba sarf etmelidir. Ancak bu şekilde yaşamı bir anlam kazanır. Günlük kaygı ve tasalarından uzaklaşarak mutluluğu yakalayabilir.

Kişinin ruh sağlığını koruyabilmesi, yeni durumlara uymada esneklik gösterebilmesiyle mümkündür. Başarısızlıklar karşısında yılmamalıdır. Tersine başarmak için daha çok uğraş vermelidir. Bütün çalışmalarına rağmen başarı sağlayamıyorsa hedeflerini çevre koşullarına göre değiştirerek uyum sağlamalıdır. Örneğin; üniversite giriş sınavlarında başarı gösteremeyen genç yılmamalı, kazanmak için tekrar şansını denemelidir. Çabalarına rağmen istediği başarıya ulaşamazsa ümitsizliğe kapılmamalıdır. Yeni hedefler belirleyip bu hedeflere ulaşmak için çaba göstermelidir. İşe girip çalışmalı, bilgi ve yeteneklerini yeni işi için geliştirmelidir.

Koruyucu ruh sağlığı hizmetleri

Ruh sağlığı, beden sağlığı gibi korunmadığı takdirde bozulabilir. Bu durumda tedavi ve rehabilitasyon gerekir. Koruyucu ruh sağlığı hizmetleri üç aşamada uygulanır.

1. Birincil koruyucu ruh sağlığı hizmetleri

Birincil koruyucu ruh sağlığı hizmetleri, ruhsal bozukluklar ortaya çıkmadan önce yapılacak çalışmaları kapsar. Bu da ruh sağlığını bozan etmenleri bilmek ve nasıl giderileceğini saptamakla mümkündür. Ruhsal bozuklukların görüldüğü kişilere yönelik tedbirler alınmalıdır. Ayrıca toplum, ruh sağlığının korunması konusunda eğitilmelidir.

Birincil koruyucu ruh sağlığı hizmetleri; mediko-sosyal merkezleri, rehberlik danışma merkezleri, halk sağlığı merkezleri vb. yerlerden sağlanabilir.

2. İkincil koruyucu ruh sağlığı hizmetleri

İkincil koruyucu ruh sağlığı hizmetleri, ruhsal bozukluk tanısı konulmuş kişilerin tedavilerini kapsar. Sağlık Bakanlığına bağlı hastane ve dispanserler ile üniversite hastaneleri bu görevi üstlenmiştir. Karşılıklı konuşarak sorunların sebebinin anlaşılması esasına dayalı ve sağlık personelleri tarafından verilen bir hizmettir.

3. Üçüncül koruyucu ruh sağlığı hizmetleri

Üçüncü koruyucu ruh sağlığı hizmetleri, rehabilitasyon çalışmalarını kapsar. Ruhsal bozukluğu teşhis ve tedavi edilmiş hastaların yeniden hastalanmamaları ve topluma kazandırılmaları için yapılan çalışmalardır. Ruh sağlığı alanında uzmanlaşmış rehabilitasyon merkezlerinde verilen hizmetlerdir.

 

 

“Ruh sağlığını koruma yolları”

1.Pozitif düşünmenin olumlu gücünden yararlanmak gerekir. Ancak bunu Pollyanna’cılık ile karıştırmamalıyız.

2. “Kabullenmek”, “Rıza göstermek” kavramlarının iyi anlaşılarak yaşama dahil edilmesi önemlidir. Bazen yaşamımızda yaşadığımız olayları değiştiremeyeceğimizi kabul etmeliyiz. Ama bu kabullenme acizlik manasına gelmemelidir.

3. Kişilik özelliklerimizin farkına vararak kendimize uygun yaşam tarzını oluşturmak gereklidir.

4. Çevremizde olumlu insanları tutmak,olumsuz kişilerden uzaklaşmak faydalıdır.

5. Yeni insanlarla tanışmaktan çekinmemeliyiz fakat insanlarla aramızda sınırlarımızı çizmesini öğrenmek gerekmektedir,ancak bu sınırlar duygusal ve sıcak ilişkiyi engellememelidir.

6. Beklentilerimizi iyi ayarlamak gerekmektedir. Aşırı beklenti beraberinde mutsuzluk getirebilir.

7. Kişinin hatalarını görmesi ve kabullenmesi önemlidir.Bireyin hatalarını düzeltmesi kendine olan güveni de arttıracaktır.

8. Hızı zaman zaman azaltmak önemlidir.Bu bağlamda tatile çıkmak, kendisine ve ailesine zaman ayırmak da destekleyicidir.

9. Yaşama değer katacak işler yapmak ve yapılan işi değerli görmek de olumludur.

10. Ne geçmişe ne geleceğe bakmak,bugüne ve şimdiye odaklanmak faydalıdır.

11. Kişinin kendine güvenmesi ve kendine değer vermesi çok mühimdir.

Tanım ve Genel Bilgiler

’Onyomanya’ yani alışveriş bağımlılığı isminin kökeni Yunanca Onyomanya, onyos satılık-sahn alma, manya saplantıdan geliyor. İlk kez 1915 yılında tanımlanan alışveriş bağımlılığı, aynen alkol ya da uyuşturucu bağımlılığı gibi ciddi bir davranış bozukluğu olarak görülüyor.

Bağımlılar yalnızlık, mutsuzluk, sinirlilik, engellenme, kendini ifade edememe gibi depresyona neden olabilecek etkenlerden dolayı, aşın derecede harcama yaparak alışveriş yapıyor ve kendilerini sadece alışveriş yaptıkları zaman iyi ve mutlu hissediyor. Bu iyi ve mutlu olma hali, genelde kişinin kendini diğer insanlardan üstün görmesine neden oluyor.

 Alışveriş bağımlılığının toplumun ne kadarını etkilediği net olarak bilinmiyor. Çünkü pek çok kişi, alışveriş bağımlılığının bir problem olduğunu düşünmediği için profesyonel yardım almıyor. Ancak bağımlıların genellikle kadınlar arasından çıktığı bilinse de, bu hastalığa yakalanan erkeklerin sayısının da küçümsenmeyecek kadar çok olduğu düşünülüyor. Erkekler daha çok cep telefonu ya da bilgisayar gibi elektronik eşyalar alırken, kadınlar genellikle giysi, kozmetik, mücevher, ayakkabı ve çanta alıyor. Kadınlarda görülen alışveriş hastalığı, ortalama 17-30 yaşlan arasında başlıyor. Alışveriş bağımlıları, alışveriş öncesi kontrol edilemez bir istek hali ve haz yaşarken, alışveriş sonrasında yoğun bir suçluluk hissi duyuyor.

Literatüre “Oniomania” olarak geçen alışveriş bağımlılığı en az diğer bağımlılıklar kadar riskli ve acı verici olup finansal çöküşe, enkaz haline gelmiş ailelere, yürümeyen ilişkilere, iş ve itibar kaybına sebep olabilir.

Evreler

Alışveriş bağımlılığın erken evrelerinde kişi bu tarz bir problemi olduğunu farketmez ve alışveriş davranışına mümkün olduğunca zemin hazırlar.

Orta evrelerde alışveriş yapmak için bahaneler bulmanın yanı sıra kişi kendini bu durumu kontrol edebileceğine inandırır.

En son aşamada da davranışı tamamen kötüye kullanarak, “Bu yaşamla başa çıkabilmek için tek yolum”, “Bunu hakediyorum” gibi kendini kandırma yöntemleriyle durumun ciddiyetini inkar eder.

Erken yetişkinlik dönemlerinde başlayan alışveriş bağımlılığı genelde duygu durum bozuklukları, kaygı bozuklukları, yeme bozuklukları, dürtü kontrol bozuklukları veya kişlilik bozukluklarıyla beraber görülür.

Öfke, İçerleme

Alışveriş bağımlılığı, yani kompulsif satın alma davranışı kadınlarda daha yaygın olmakla beraber satın alınan objeler değişse de erkeklerde de görülür. Tedaviye gelince; kadınlar çıkış kapısını görür, fakat geçmek konusunda direnç gösterir, erkekler de kapıyı zor görür, ama kolay geçerler. İçgüdüselliğini reddeden alışveriş bağımlılıları hem yöneten, kontrol eden hemde kontrol edilen mağdur kişi rolündedirler.Çoğunlukla başkalarının yaşam gücüyle ayakta kalırlar ve küçük çaplı suçlara meyillidirler. Hafızaları, karar verme yetileri zayıflamıştır.

Alışveriş bağımlılığı süreci de diğer bağımlılıklarda da olduğu gibi planlama, edinme anı, keyif ve pişmanlık şeklinde gelişir.

Bağımlılarda genellikle siyah beyaz düşünme, sonuna kadar tüketme davranışı ailede maddi problemlere, iş hayatında zorluklara ve itibar kaybına neden olur. Evde bağımlı ebeveynlerin olması, ebeveynlerin yetişkin görünümlü çocuklar, çocukların da ebeveyn rolünde olması durumunu yaratır. İnkar etme , “Ailemin ihitiyaçlarını karşılıyorum” “İhtiyacı olanlar için yapıyorum” gibi içinde bulunulan durumu rasyonelize etme yoluna gidilir.

Alışveriş bağımlılığının ileri safhalarında boyun sırt ağrıları, baş ağrısı, dalgınlık, unutkanlık ya da alışveriş sırasında çarpıntı, sıcak basması, uykusuzluk, istenilen şeye ulaşılamadığında gerginlik, titreme görülebilir.

Alışveriş bağımlılığının ileri safhalarında başkalarının kaynaklarını kullanma, borçlanma, sadece davranışı besleyen kişilerle görüşme, düşünmemek için kendini sürekli meşgul tutma, yoğun intikam duygusu, depresif ruh hali, ortada bir sorun yokmuş gibi davranma, yüzleştirildiğinde kaçınma, üzerine alınmama, sorunun artışını izleme, delirme korkusu, zayıf sınırlar, diğerlerinin davranışlarına tolerans göstermeme, incitilmeye müsade etme, şikayet etme, suçlama,patolojik yalan söyleme, kendi yerini korumak için kontrol etme çabası ve karşılanmamış kişisel ihtiyaçlar sıklıkla görülür.

Alışveriş Bağımlılığının Çelişkisi

Dört tarafımız bizi satın almanın mutlu edeceğine fena halde ikna eden reklamlarla çevriliyken, politikacılar ekonomiyi canlandırmak için satın almamız gerektiğini söylerken ve biz de etrafımızdakiler neye sahipse aynılarına, belki de daha fazlasına sahip olmak için yanıp tutuşurken kaçınılmaz olarak tüketim bizim sosyal değerimizin bir ölçüsü haline geliyor. Tüketimin son yıllardaki hızlı artışına rağmen alışveriş bağımlılığı yani kompulsif satın alma davranışı yeni bir davranış bozukluğu değil, 19. yüzyıldan bu yana süregelmiş, fakat 20. yüzyılda ancak literature girebilmiş bir rahatsızlıktır.

Nedir, ne değildir? Arada bir ipin ucunu kaçırmakla alışveriş bağımlılığı arasındaki fark nedir?

Alışveriş bağımlılığı ihtiyacınız olan şeyleri almak ya da beğendiğiniz pahalı birşeyin en uygun fiyata nerde satıldığını araştırmak değildir. Diğer alışveriş davranışlarından farklı olarak, bağımlı kişiler hayatlarındaki problemlerden kaçmak için bir yol olarak alışverişi seçerler.

Bayılana kadar alışveriş yapanlar ve kredi kartlarının limitlerini zorlayanlarda büyük ihtimalle alışveriş bağımlılığı vardır. Alışveriş yaparlarsa daha iyi hissedeceklerine inanırlar, Fakat aksine kompulsif satın alma ve harcama genellikle bağımlıyı daha da kötü hissettirir.Alkol bağımlılığı, kumar bağımlılığı ve yeme bağımlılığıyla benzer özellikler ve davranış örüntüleri sergilerler.

Kompulsif (dürtüsel) alışveriş yapma ya da para harcama depresyon, kaygı bozukluğu, birikmiş ve ifade edilmemiş öfke ya da yalnızlık için dönemsel ve geçici ve aldatıcı bir rahatlama sağlayabilir. Fakat ne yazık ki alışveriş yapmak ve para harcamak kişiye, daha çok sevgi, sağlamlaşmış bir özgüven ve özsaygı kazandıramadığı gibi, yaralarımızın sarılmasını, pişmanlıklarımızın yok olmasını ya da günlük problemlerim çözümlemesi için de her hangi bir destek sağlayamaz. Pahalı hediyeler alarak önemsenmeyi sağlamak, eksiklerini kapamak, ön plana çıkmaya çalışmak insanları muhtaç, müteşekkür ve mahçup hissettirmeye yönelik yersiz çabalardır. Genellikle, bu tür duyguları daha şiddetlendirir, borç batağına, maddi, manevi krizlere sebep olur.

Alışveriş Bağımlılığı Ne Bakımdan Diğer Bağımlılıklara Benzer?

Alışveriş bağımlılığının diğer bağımlılıklarla pek çok ortak yanı var. Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi alışveriş bağımlılığında da kişiler kendilerini harcamayla meşgul eder ve zamanlarını ve paralarını buna adarlar.Gerçekten para harcamayla, vitrinlere bakarak dolaşma arasındaki fark, bağımlı davranışın para harcama süreciyle zevk merkezine ulaşmasıdır.

Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi alışveriş bağımlılığı da fazlasıyla ritüelleştirilmiş ve davranış örüntüsü alışverişle ilgili düşünme, planlama, alışveriş için yola çıkma ve alışveriş yapma şeklinde devam eder ve aşırı zevk veren, bilincini kaybettirecek derece yükselmiş bir tatmin haliyle devam eder ve kişi olumsuz duygulardan o süre içerisinde uzaklaşır ve rahatlar. Sonuç olarak, alışveriş bağımlısı kişi kendisi ile ilgili hayalkırıklığı yaşayarak çöküşe geçer ve rahatlamak için tekrar alışverişle ilgili düşünmeye ve plan yapmaya başlar. Aşırı harcama psikoaktif bir madde gibi bağımlılık oluşturarak fiziksel tolerans ve yoksunluk belirtileri gösterebilir.

Alışveriş bağımlıları dışarı çıkarlar ve sadece alırlar, ve geçici bir süre için modları yükselir (getting high) alma işlemi gerçekleşene kadar acele eder, panik olurlar, satın alırken de tıpkı bir uyuşturucu ya da alkol bağımlısı gibi kafayı bulurlar, çünkü beyin her bağımlılıkta aynı maddeyi salgılar. Dolayısıyla, bağımlı olunan yapılan hareket değil, salgılalanan maddeye ulaşma sürecidir. Bir çok alışveriş bağımlısı alışveriş atakları yaşar ve bazıları da özellikle belli şeyleri (ayakkabı, mutfak eşyaları…) alma konusunda takıntılıdır.

Alışveriş bağımlısı için bir şeye ulaşana kadar olan gerilimi, satın alındığındaki müthiş rahatlama ve haz alma duygusu takip eder. Bu döngü kumar bağımlısı kişilerin önemli bir bahis oynadıklarındaki durum gibidir. Hayattaki problemlerine alternative bir gerçeklik ve/ veya problem yaratırlar. Nasıl ki kumar bağımlısının heyecanı kazanmaktan çok bahis yaparken tetiklenirse, alışveriş bağımlısı da elde etme hissinden çok o sürece bağımlıdır.

Alışveriş bağımlıları aktif olarak ele geçirme hissini severler, fakat edindikten sonra satın aldıkları şeyin hiç bir önemi kalmaz. Kadınlar dolaplarına yeni elbiseler asar, etiketlerini bile çıkarmazlar, dokunmazlar. Erkekler ise CD’leri açılmamış bir şekilde bırakırlar, bazen hiç dinlemezler bile…Araştırmalar erkeklerin elektronik eşyalar, kitaplara harcama yaparken kadınların daha çok kıyafet, makyaj malzemeleri ve ev aksesuarlarına para harcadığını göstermektedir.

Kompulsif satın alma davranışında bulunanlar alışverişi, depresyon, kaygı, sıkıntı, kendiyle ilgili eleştirel düşüncelerin yarattığı utanç ve öfke gibi olumsuz duygulardan bir kaçış yöntemi olarak kullanır. Maalesef, bu kaçış kısa sürelidir. Satın alınan şeyler genelde kullanılmamış bir şekilde kenarda dururken, bağımlılılar bir sonraki harcama atağına planlamaya başlarlar. Çoğu tek başına alışveriş yapar. Genel olarak, başkalarıyla bu şekilde alışveriş yapmak kişilerde utanç duygusuna yol açabilir. Bazı tip kişilik bozukluklarında utanma ve vicdan duygusu gelişmediği için bu tür alışveriş bağımlıları alışveriş ataklarında yalnız olmayı tercih etmeyebilirler.

Araştırmalar, alışveriş bağımlılılarının dörtte üçünün davranışlarının sorun olduğunu ve maddi ve insan ilişkileri boyutunda sorunlara yol açtığını kabul ettiklerini gösteriyor.

Diğer bağımlılıklarda olduğu gibi alışveriş insanın stresle başa çıkabilmek için en temel yöntemidir.

Alışveriş Ataklarını Nasıl Önleriz?

Alışveriş bağımlılarının profesyonel yardım almaları ya da destek gruplarına katılmaları önerilir. Bağımlı davranışlar bir davranışsal problemler kümesi şeklindedir. Yani bağımlı olan kişinin başka bağımlılıkları ya da davranışsal veya kişilik bozuklukları olma olasılığı yüksektir.

*Satın alırken nakit para ya da hesap kartı kullanın

*Alışverişe çıkmadan önce bir liste yapın ve sadece listedekileri almaya çalışın

*Bir tane acil durumlar için kulanmak üzere saklayın ve diğer kredi kartlarınızı iptal ettirin veya yok edin.

*İndirim mesajları ve maillerinin size ulaşmasını engelleyin.

*Vitrinlere bakarak dolaşma işini dükkanlar kapalıyken yapın, eğer gündüz yapmak istiyorsanız cüzdanınızı evde bırakın.

*Telefonla katalog alışverişi, internet üzerinden sipariş veya televizyondaki alışveriş kanallarını kullanmayın.

*Alışveriş dürtüsü geldiğinde yürüyüşe çıkın ya da egzersiz yapın.

*Kontrolden çıkmış hissediyorsanız muhtemelen çıkmışsınızdır.Destek ve profesyonel yardım alın.

*Tedavi yöntemlerini psikologunuzla ya psikiyatristinizle mutlaka görüşün.

*Borçlarınızı düzenlemek için finansal rehberliğe de ihtiyaç duyabilirsiniz.

*Alışveriş kompulsif bir şekilde para harcamayan ve bizi durdurabilecek yakınlarımızla ve arkadaşlarımızla keyifli olabilir.

*Aynı zamanda kendimizi daha iyi hissetmek için boş zamanlarımızı daha farklı aktivitelerle de değerlendirebiliriz.

Farkında olsanız da olmasanız da, çevrenizde özellikle bu davranışınızı besleyen, onaylayan, zaaflarınızdan çıkar sağlayan kişiler vardır, sizi teşvik eden ya da benzer davranışlar sergileyen bu kişilerden uzak durun.

*Eğer seyahat ediyorsanız, arkadaşlarınızı veya akrabalarınızı ziyaret edecekseniz hediyeleri kolay açılamayacak şekilde paketlettirin ve bu görevin bittiğini kendinize hatırlatın. Unutmayın insanlar çeşitli nedenlerle bazen başkalarına alışveriş yaparken daha da savurgan olabilirler.

*Sevgi ve saygınızı başka şekillerde göstermeyi öğrenin. Hediyenin büyüklüğü sevginizin boyutunu gösteremediği gibi sizi de daha sevilen ve saygı duyulan biri yapamaz.Sizin değeriniz nelere sahip olduğunuz ya da olmadığınızla ölçülen bir şey olamaz.

TARİHTEN NOTLAR…

Tarihte bilinen en ünlü alışveriş bağımlılarının arasında Marie Antoinette, Jacqueline Kennedy, Prenses Diana ve Mary Todd Lincoln geliyor. Bir suikaste kurban giden Amerikan Başkanı John F. Kennedy’nin eşi olan Jacqueline Kennedy ve İngiliz kraliyet ailesinden Prens Charles’ın eşi olan Leydi Diana’nın bağımlı olduğu şeylerin başında kıyafet, ayakkabı, antika eşya ve sanat eserleri geliyordu. Yine eski ABD Başkanlan’ndan Abraham Lincoln’ün eşi Mary Todd Lincoln’de de tam bir eldiven takıntısı olduğu biliniyor.

Alışveriş bağımlısı mısınız?

Aşağıdaki testi çözerek alışveriş bağımlısı olup olmadığınızı öğrenebilirsiniz.

1- Kendimi mutsuz hissettiğimde genellikle alışveriş yaparım.
2- İhtiyacım olmayan şeyler için çok harcarım.
3- Harcamalarım son iki yılda arttı.
4- Dolabım hiç giymediğim eşyalarla dolu.
5- Alışveriş yaparken kontrolsüz davranırım ve çok fazla şey satın alırım.
6- Arkadaşlarıma ve aileme alışverişe ne kadar para harcadığım konusunda yalan söylerim.
7- Kredi kartı limitimi çoktan aşmış olmama rağmen, alışveriş yapmaya devam edebilirim.
8- Alışveriş yaptıktan sonra kendimi mutsuz hissederim.
9- Alışveriş alışkanlığım kişisel ilişkilerimde sorunlara neden oluyor.

Yukarıdaki şıklardan dördüne veya daha fazlasına cevabınız evetse,risk grubundasınız .Profesyonel bir yardım tavsiye ederiz.

TÜKENMİŞLİK SENDROMU (Burnout Syndrome)

İlk kez 1974 yılında Herbert Freudenberger tarafından tanımlanmış olan Tükenmişlik kavramı “uzun dönemli karşılanmamış iş stresi sonucu oluşan duygusal ve fiziksel enerji tükenmesiyle karakterize patolojik durum” olarak tanımlanmaktadır.

Tükenmişlik sendromu, kişinin bedensel ve ruhsal olarak zorlayan bir etkene uzun süre maruz kalması sonrası ortaya çıkan tükenme halidir. Tükenmişlik sendromu, özellikle iş stresinin yoğun olduğu ve iş yükünün sürekli yüksek olduğu yerlerde çalışanlarda olmak üzere günümüzde oldukça yaygın görülen bir sendromdur.

Çalışan kişilerin %80’i iş yaşamlarının bir noktasında bu durumla karşı karşıya kalabilmektedir. Ancak bu durum  genellikle yavaş yavaş gelişmektedir.

En çok doğrudan insana hizmet verilen meslek kollarında özellikle tıp doktoru, hemşire ve diş hekimi gibi sağlık çalışanlarında; öğretmenler, psikologlar ve çocuk bakıcılarında, ayrıca idarecilerde, sosyal çalışmacılarda ve atletlerde görülmektedir. Ayrıca kronik bir hastalığa sahip kişilere bakım veren hastabakıcıları da risk altındadır.

Özellikle yüksek derecede sorumluluk sahibi, işini hayatının merkezi haline getirmiş-kendisini işine adamış, kendisinden beklentileri fazla olan mükemmeliyetçi kişilik yapısına sahip kişiler özellikle risk grubundadırlar.

Tükenmişlik Sendromunu hazırlayan etmenler şunlardır:

* Aşırı iş yükü
* Zaman idaresinde zorluk
* Plansız-programsız çalışma koşulları
* Net hedefler olmadan aşırı çalışma
* Yeterli kaynak olmadan sorunları çözmeye çalışma (imkânsızı gerçekleştirme isteği)
* Kişisel değerler ile çalıştığı kurumun değerlerinin örtüşmemesi-kendinden ödün verme
* Görünmez tavana çarpma-ne kadar çalışırsa çalışsın bir türlü yükselememe

Bu sendrom, gönüllü sağlık çalışanları arasında ilk olarak görülen yorgunluk, hayal kırıklığı ve işi bırakma ile karakterize bir durumu tanımlamak için ortaya atılmıştır. Bugün bunlara dayanarak tükenmişlik sendromunun sağlık çalışanları arasında büyük bir sorun olduğu bilinmektedir. Bu sendroma ilişkin üç temel etmen tanımlamıştır;

1. Duygusal tükenmişlik,

2. Depersonalizasyon,

3. Bireysel beceride azalma.

Sıkça görülen diğer etmenler şunlardır:

1. Bu fenomen bireysel ya da kurumsal düzeyde oluşabilir.

2. İnsanın iç dünyası ile ilgili duyguları, amaçları, istekleri ve beklentileri etkileyen psikolojik bir deneyimdir.

3. Olumsuz bir deneyimdir ve sorunlar, baskı hissi, huzursuzluk ve işlev bozukluğu görülür.

Tükenmişlik sendromu fiziksel, duygusal ve zihinsel bulgu ve belirtiler içerir.

Fiziksel tükenmişlik belirtileri; kronik yorgunluk, güçsüzlük, enerji kaybı, yıpranma, hastalıklara daha hassas olma, sık baş ağrıları, bulantı, kas krampları, bel ağrısı, uyku bozuklukları gibi değişik sorun ve yakınmaları içerir.

Duygusal tükenmişlik bulguları; depresif duygulanım, desteksiz, güvensiz hissetme, ümitsizlik, evde gerilim ve tartışma artışı, kızgınlık, sabırsızlık, huzursuzluk gibi negatif duygulanımlarda artış, nezaket, saygı ve arkadaşlık gibi pozitif duygulanımlarda azalma içermektedir.

Zihinsel tükenmişlik bulguları doyumsuzluk, kendine, işine ve genel olarak yaşama karşı negatif tutumlar içerebilir. Sonuçta işi bırakma, savsaklama gibi davranışlar görülebilir.

Tükenmişlik sendromunun uzun dönem etkileri:

İş yaşamının erken dönemlerinde oluşan tükenmişlik sendromu, uzun dönemde sorun yaratmıyor gibi görünmekte ve sağlık çalışanları bu sendromdan kurtulabilmektedir. Ancak iş yaşamının sonraki dönemlerinde oluşursa ciddi uzun süren sorunlara yol açabilir. İlginç olarak tükenmişlik sendromundan kurtulmayı sağlayan etmenler aynı zamanda bu bozukluğa neden olabilmektedir. Bu etmenler arasında yeni iş ortamı, daha fazla özerklik, yönetim desteği ve işin ilginç olması sayılabilir.

Sıklık

Olgunun yaygınlığı hakkında kesin sayı vermek ve kestirimlerde bulunmak zordur, çünkü pek çok bireysel, çevresel ve yönetimsel koşulların etkileşimlerine bağlıdır. Ancak yine de doktorların %30 ile 40’ının iş performansını etkilediği ileri sürülmüştür.

Nedenleri

Yazarların çoğu tükenmişlik sendromunun gelişmesinde stresin bir biçimde anahtar rol oynadığını ileri sürmektedir. Bu olgu sağlık ile ilgili yardımcı mesleklerde çok yaygın görülmektedir. Bu mesleğe özgü olan ve tükenmişlik olgusunun ortaya çıkmasına neden olan bir çok etmen vardır. Ayrıca akut sıkıntıda olan hastaya yardımcı olamamak ve hastaların düzelmediğini izlemek önemli etmenlerdir. Kronik, çaresiz ve ölen hastalarla çalışmanın kendine özgü koşulları da tükenmişlik sendromuna neden olabilir. Bu koşullar kronik mental bozukluğu olan ve AİDS’li hastalarla çalışanlar için de geçerlidir.

TÜKENMİŞLİĞİN EVRELERİ
Tükenme dört evre ile tanımlanmıştır. Bu evrelendirme tükenmeyi anlamayı kolaylaştıran bir bakış açısı sağlamaktadır.

(Ancak aslında tükenme kişinin bir evreden diğerine geçtiği kesintili bir süreç değil, sürekli devam eden bir olgudur)

I. Evre:

Şevk ve Coşku Evresi (Enthusiasm): Bu evrede yüksek bir umutluluk, enerjide artma ve gerçekçi olmayan boyutlara varan mesleki beklentiler sergilenmektedir.

Kişi için mesleği her şeyin önündedir.

Uykusuzluğa,gergin çalışma ortamlarına,kendine ve yaşamın diğer yönlerine zamanını ve enerjisini ayıramayışına karşı üstün bir uyum sağlama çabasındadır.

II. Evre:

Durağanlaşma Evresi (Stagnation): Bu evrede artık istek ve umutlulukta bir azalma olur.

Mesleğini uygularken karşılaştığı güçlüklerden, daha önce umursamadığı ya da yadsıdığı bazı noktalardan giderek rahatsız olmaya başlamıştır.

Sorgulanmaya başlanan “işten başka bir şey yapmıyor olmak”tır.

Zira mesleği, kuramsal ve pratik tüm yönleri ile kişinin varoluşunu tamamen dolduramamıştır.

III. Evre:

Engellenme Evresi (Frustration): Başka insanlara yardım ve hizmet etmek için çalışmaya başlamış olan kişi, insanları, sistemi, olumsuz çalışma koşullarını değiştirmenin ne kadar zor olduğunu anlar.

Yoğun bir engellenmişlik duygusu yaşar.

Bu noktada 3 yoldan biri seçilmektedir.

• Adaptif savunma ve başa çıkma stratejilerini harekete geçirme,
• Maladaptif savunmalar
• Başa çıkma stratejileri ile tükenmişliği ilerletme durumundan kendini çekme veya kaçınma

 IV. Evre:

• Umursamazlık Evresi (Apathy): Bu evrede, çok derin duygusal kopma ya da kısırlaşma, derin bir inançsızlık ve umutsuzluk gözlenmektedir.
• Mesleğini ekonomik ve sosyal güvence için sürdürmekte, ondan zevk almamaktadır.
• Böyle bir durumda iş yaşamı kişi için bir doyum ve kendini gerçekleştirme alanı olmaktan çok uzak, kişiye ancak sıkıntı ve mutsuzluk veren bir alan olacaktı

 

 

Çalışma   ortamı Aşağıdaki çalışma ortamına ve yönetime ilişkin   etmenler strese neden olabilir: 1.   Aşırı iş yükü ve dinlenme zamanlarının az olması, 2.   Hastaların gereksinimlerinin finansal, bürokratik ve idari nedenlerden dolayı   karşılanamaması, 3.   Önderlerin yetersizliği, denetim yetersizliği ya da her ikisi, 4.   Yetersiz uzman eğitimi ve yönlendirme, 5.   Yaptığı işi kontrol etme ya da etkileme duygusundan yoksun olma, 6.   Çalışanlar arasında destek ve sosyal ilişkilerin olmaması, 7.   Aşırı zor ve yoğun hastalardan oluşan iş ortamı, 8.   Kağıt işi ve bürokratik işlerin çok zaman alması.

Kontrol kaybının özellikle önem taşıyan bir etmen olduğu görülmüştür. Araştırmalar devlet kurumlarında çalışanlarda, özel sektör çalışanlarına göre daha fazla hayal kırıklığı olduğunu göstermiştir. Sosyal desteğin eksikliği tükenmişlik sendromunun gelişmesini etkileyen etmenlerden biridir. Buna ek olarak organizasyon, gözlemcilerin tavrı ve ekip ilişkileri, iş tatmini üzerinde doğrudan etkileri olan etmenlerdir. Özellikle görüşlerin ifade edilebildiği bir ortam daha çok arzulanan bir durumdur, çalışanların arasında daha açık ve destekleyici ilişkiler kurulmasına neden olur, bu da kimlik belirsizliğini azaltır.

Bireysel etmenler

Bazı sağlık çalışanlarının kişisel özelliklerinin tükenmişlik sendromuna daha yatkın olduğu görülmüştür. Özellikle nevrotik anksiyete, gerçek dışı hedefler ve azalmış özsaygı bu bozukluğa yatkınlık oluşturmaktadır. Stres yanıtını etkileyen bir başka etken de duyarlılıktır. Ayrıca, bireyin kendi işi hakkında hissettiklerinin, dışardan görünen iş koşullardan daha önemli olduğu anlaşılmıştır.

Çözüm

Önlemek için bir kaç uygulama yöntemi tanımlanmıştır. Bu yöntemlerin oluşturulması için bir taraftan sağlık çalışanlarının günlük rutinini gözlemek, diğer taraftan da var olan tükenmişlik sendromu olguları için geliştirilmiş tedavi teknikleri incelenmiştir. Bu yöntemlerin çoğu stres ile mücadele alanında oluşturulmuştur.

Tükenmişlik sendromu için önlem alanları:

Bireysel olarak çalışanlar

Çalışma grubu

İşveren (organizasyon)

Tükenmişlik sendromu ile başedebilmek için strateji belirleme, planlama ve uygulama daha çok işveren ya da çalışma koşullarını belirleyenlerin kararlarına bağlıdır.

Bireysel ve grup olarak çalışanlar

Tükenmişlik sendromu ile başedebilme yöntemleri oluşturmak ve bunları yaşama geçirebilmek için bireysel kontrol olanakları çok önemlidir. İş ortamlarını kontrol etme olasılığının az olduğu yerlerde bireysel başetme yöntemleri öncelik kazanmaktadır.

Tükenmişlik sendromunu önlemek ya da iyileştirmek için takım çalışması oluşturmak bir başka yararlı yöntemdir. İşyerinde sosyal destek amaçlı gruplar kurmak ve toplantılar düzenlemek benzer koşullar altında çalışanların iş ortamlarının zorlukları ve stresle başetme yöntemleri hakkında karşılıklı fikir alıp vermelerini sağlamak için uygun bir ortam olabilir. Eğitim içerikli uygulamalar bireysel baş etme yöntemlerini geliştirmek amacı ile oluşturulmuş teknikler içermektedir. Stresi ve tükenmişliği kanalize etmek sıklıkla kas gevşetici egzersizler ile olanaklıdır. Gevşeme teknikleri özellikle bitkinlik hissini azaltarak hastalar ile olan ilişkilerin uyumlu olmasına yardımcı olur.

Organizasyon teknikleri

Organizasyon tekniklerini savunanlar, stres etmenlerin kişisel kontrol mekanizmalarından daha öte unsurlar içerdiğini ve yalnızca bireysel kontrol teknikleri ile sorunun aşılamayacağını öne sürmektedirler.

Organizasyon teknikleri üç temel ögeden oluşur:

1. İşin modifikasyonu: Aşırı yüklenme, boş oturma, belirsizlik ya da çatışmadan kaynaklanan stresin azaltılmasında en basit ve en etkili yöntemdir. Aynı zamanda iş ve çalışan arasında uyumun sağlanmasına yardımı olur.

Bireysel iş stresini azaltmak için işin yeniden yapılanmasına yönelik yöntemler:

* Zor işleri eşit olarak dağıtarak yükün aynı kişiler üzerinde birikmesini engellemek,

* Zor işlerin dönüşümlü olarak yapılmasını sağlamak,

* Gün içerisinde iş harici aktiviteler için zaman ayarlamak (örn.:okumak),

* Yarım gün çalışmayı desteklemek bu yöntemle insan kaynakları ve esneklik artar,

* Çalışanlara yeni programlar oluşturması için olanak tanımak.

2. Danışmanlık hizmetleri: Bu yöntem ile danışmanların öneri ve eleştirilere daha açık olması sağlanırken, çalışanların fikirlerine de önem verilmiş olur. Düzenli aralıklarla geri bildirim almak için anket düzenlemek yararlıdır.

3. Organizasyon olarak sorun çözme: Kalite gelişim programlarının bir amacı da iş ortamının doğru değerlendirilmesini ve sorunların ilk ortaya çıkış anında ele alınmasını sağlayacak kalıcı bir mekanizmanın oluşturulmasını sağlamaktır. Çalışanlarla sorun çözmeye yönelik toplantıların düzenlenmesi kimlik belirsizliğini ve iletişimsizlikten kaynaklanan çatışmaları engelleyebilir.

 

Kaynaklar

1- Badura B, Kickbusch. Health Promotion Research, WHO Publications No:37 1991.

2- Bertan M, Güler Ç. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Güneş Kitabevi 1995.

3- Baric L. Health Promotion and Health Education Handbook for Students and Practitioners.Barns Publications, First Edition 1996.

4- Fry LR. Prenatal Screening. Prim Care 2000; 27(1):55-69.

5- Miller KE, Zylstra RG, Standridge JB.The geriatric patient: a systemic approach to maintaning health. Am Fam Physician 2000; 61 (4): 1089-104.

6- Rick J, Briner RB. Psychosocial risk assessment: problems and prospects. Occup Med 2000; 50(5):310-4

 

Bağımlı kişilik bozukluğu, gerginlik ve korku hisleriyle karakterize olan, anksiyöz kişilik bozuklukları adındaki grup içinde yer alan bir rahatsızlıktır. Bağımlı kişilik bozukluğu karakteristikleri içinde umutsuzluk, başkalarına bağlı kalma, bakım ve ilgiye ihtiyaç duyma ve kendi başına kararlar alamama da yer almaktadır.

Bağımlı kişilik bozukluğu en sık rastlanan kişilik bozukluklarından biridir. Kadınlarda ve erkeklerde eşit olarak ortaya çıktığı gözlemlenmekte ve genellikle erken ya da orta yetişkinlik dönemlerinde kendisini belli etmektedir

Bu örüntü genç erişkinlik döneminde başlar ve değişik koşullar altında ortaya çıkar. Bağımlı davranışlar bakım almayı sağlamak üzere tasarlanır ve kişinin başkalarının yardımı olmadan kendi başına yeterince işlev göremeyeceğiyle ilgili benlik algısından kaynaklanır.

Bağımlı kişilik bozukluğu olan kişiler başkalarına aşırı güvenme, dayanma ve teslimiyetçi bir davranış sergilerler. Bu kişilerin teslimiyetçi ve bağımlı olmalarının sebebi, başkalarının yardımı olmadan hiçbir şey yapamayacaklarına inanmalarıdır. Yalnız kalamazlar.

Bu kişilerde, depresyon, alkol veya madde kullanımı riski yüksektir, çünkü bağımlı oldukları kişi/kişiler hayatlarından çıktığında ya da bu kişiler eleştirel yaklaştıklarında tamamen reddedilmiş gibi hissettiklerinden boşluğa düşerler.
Birilerine bağımlı olmaya eğilimli olduklarından ve bağımlı oldukları kişi ile olan ilişkisinde en önemli faktör o kişinin kendisini bırakmaması olduğundan fiziksel, duygusal ve cinsel istismara maruz kalma riskleri çok fazladır. Bağımlı olduğu kşi tarafından terk edilmemek için her türlü acıya, aşağılanmaya katlanırlar. Kendilerine olan öz güvenleri düşük olduğundan bunu karşısındaki kişininki ile telafi etmeye çalışırlar. Bütün bunlardan dolayı her çeşit tavizi verebilirler. Bu kişiler bağımsız çalışacakları iş ortamlarında rahatsızlık yaşarlar ve başarısız olurlar. Sorumluluklardan kaçınırlar, ciddi karar vermeleri gereken durumlarda aşırı endişeli olurlar.

Bağımlı kişilik bozukluğu olan kişiler, başkalarından bol miktarda öğüt ve destek almazlarsa gündelik kararlarını kendileri vermekte büyük güçlük çekerler. Bu kişiler edilgen olma eğilimindedirler ve yaşamlarının çoğu önemli alanında girişimde bulunmak ve sorumluluk almak için başkalarının ön ayak olmasını isterler.

Böyle bir bozukluğu olan kişiler nerede yaşayacakları, ne gibi bir işlerinin olması gerektiği hangi komşularıyla yakınlaşacakları gibi konularda karar vermede anne ya da babalarına ya da eşlerine bağımlıdırlar. Böyle bir bozukluğu olan ergenler ne giymeleri gerektiği kimlerle arkadaşlık etmeleri gerektiği boş zamanlarını nasıl değerlendirmeleri gerektiği ve hangi okula gidecekleri gibi konularda ana babalarının karar vermesini isterler. Sorumluluğu başkalarının alması gereksinmeleri, yaşlarına ya da durumlarına uygun olarak başkalarından yardım isteme isteğinin çok ötesindedir.

Bağımlı kişilik bozukluğu olan kişiler desteklerini yitirecekleri ya da kabul görmeyecekleri korkusuyla bağımlı oldukları kişiler başta olmak üzere başkalarıyla aynı görüşü paylaşmadıklarını söylemekte çoğu zaman zorluk çekerler. Bu kişiler tek başlarına işlev göremeyeceklerine öylesine inanmışlardır ki yol göstericiliklerine gereksindikleri kişilerin yardımlarını yitirmektense yanlış olduğuna inandıkları şeylere katılmayı yeğlerler. Kendilerinden uzaklaştıracakları korkusuyla, desteklerine ve bakım vermelerine gereksindikleri kişilere yeterince kızgınlık gösteremezler. Kişinin katılmadığını ifade etmesinin sonuçlarıyla ilgili kaygıları gerçekçiyse (istismar eden eşin kötü bir biçimde karşılık vereceğine ilişkin gerçekçi korkular gibi ) bu davranış bağımlı kişilik bozukluğunun bir kanıtı olarak düşünülmemelidir.

Böyle bozukluğu olan kişilerin tasarıları başlatma ya da kendi başlarına iş yapma zorlukları vardır. Kendileri güvenleri yoktur ve işleri başlatmaları ya da sürdürmeleri için yardıma gereksinmelerinin olduğuna inanırlar. İşleri başlatmak için başkalarını beklerler çünkü bir kural olarak başkalarının kendilerinden daha iyi yapacağına inanırlar. Bu kişiler kendi başlarına işlev göremeyeceklerine inanırlar ve kendilerini beceriksiz olarak sunarlar ve sürekli yardıma gereksinirler. Bununla birlikte başka birinin denetim verdiğine ve başka biri tarafından kabul gördüklerine ilişkin güvence alırlarsa yeterince işlev görebilirler. Daha yeterli biri olmak ya da daha yeterli biri gibi görünmekten de korkarlar. Sorunlarının ele alınmasıyla ilgili olarak başkalarına güvendikleri için bağımsız yaşama becerilerini geliştiremezler kalmamak için önemli buldukları kişilerin peşlerine takılırlar.

Bağımlı kişilik bozukluğu olan kişiler yakın bir ilişkileri sonlandığında( sevgiliden ayrılma, bakım verenin ölümü gibi ) bir bakım ve destek kaynağı olarak derhal başka bir ilişki arayışı içine girerler. Yakın bir ilişkileri olmadığında işlev göremeyeceklerine ilişkin inançları bu kişilerin çok kısa bir süre içinde başka birine gelişi güzel bağlanmalarına yol açar. Kendi kendilerine bakma durumunda bırakılacakları korkuları üzerine gerçekçi olmayan bir biçimde kafa yorarlar. Kendilerini, önemli diğer kişinin öğütlerine ve yardımına öylesine bağımlı olarak görürler ki bu korkularını haklı çıkaracak bir zemin olmasa bile bu kişi tarafından terkedilecek olma ile ilgili olarak kaygı duyarlar. Bu ölçütün karşılanabildiğini düşünebilmek olabilirler.için bu korkular aşırı ve gerçekdışı olmalıdır.

Psikoterapi bu hastalar için tercih edilen tedavi yöntemidir ve Psikoterapi ile hastanın yavaş yavaş kendi yaşamlarını etkileyen kararlar almaları sağlanabilir. Sonuçlar genelde uzun süreli tedavi sonucunda gerçekleşir. Başlangıçta bu hastalar tedavisi kolay gibi görünebilirler çünkü bu kişiler ilgili, işbirliği yapan ve minnettar davranan kişilerdir. Tedaviye harfi harfine uyarlar ve doktorun söylediği her şeyi yaparlar. Fakat bir süre sonra hastanın sadece terapiste yada tedaviye bağımlılık geliştirdiği ve her hangi bir şekilde sorumluluk almaya yanaşmadığı görülür. Bu nedenle kişinin tedavi sırasında daha aktif olması gerekir. Bu değişim oldukça zordur ve bağımsız olmanın getireceği tehlikeler ile ilgili fantaziler geliştirmesine yol açabilir.

Bağımlı kişilik bozukluğunun tedavisi genellikle başarılıdır. İç-görü oryante terapi, davranışlarının geçmişini anlamasını sağlar ve terapistin desteği ile hastalar terapi öncesinden daha fazla bağımsız, güçlü ve kendine güvenli hale gelirler.

“Obsesif kompülsif kişilik” kullandığımız kelimelerden de anlaşılacağı üzere, bir hastalık değil, bir kişilik türüdür. “Mükemmeliyetçi” kişilik olarak Türkçe’ye çevrilebilir.

Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu (OKKB) son yıllarda batı kültüründe özelllikle erkekler arasında görülmektedir. Bu kişilik biçiminin, ayrıntılara dikkat, disiplinli olma, duygusal kontrol, azim ve nezaket gibi özellikleri toplum tarafından hoş karşılanır. Bununla birlikte bazı kişilerde bu özellikler katılık, mükemmeliyetçilik, kuralcılık, kararsızlık gibi uç noktalara ulaşır ve işlevsel olmayan bir bozukluk haline gelerek bireye ve çevresindekilere sıkıntı yaşatır hale gelir.

Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu olan kişiler esneklikten yoksun, yetkinci (mükemmeliyetçi) kişilerdir. Yaşamlarının bütün alanlarında bir düzenin ve denetimin olmasına gereksinirler. Ayrıntılara takılıp kalmaktan ötürü işlerini bitiremeyebilirler. İlişkileri çoğu zaman çok soğuk ve katıdır, yakınlık kurmakta zorlanırlar. Günlük yaşamın olağan akışını bozan her şey onlarda büyük bir kaygı uyandırır. Çoğu kişilik bozukluğu olan kişiden değişik olarak obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu olan kişiler kendi belirtilerini tanırlar ve bunların yarattığı sıkıntıyı kabul ederler. Bu kişilerin kullandıkları savunma düzenekleri karşıt tepki kurma (reaksiyon formasyon), yalıtma (izolasyon) ve yapma bozmadır (undoing). Karşıt tepki kuran kişi, tam ters bir tutum takınarak kabul etmediği duygularını yadsımış olur. Yalıtma, kabul edilebilir olmayan duygu ve düşüncelerin buna eşlik eden duygulanımdan intrapsişik olarak ayrılmasıdır, ardından yaşanan bu duygular bastırılır. Yapma bozma savunma düzeneğini kullanan kişiler, kabul edilebilir olmayan düşünce, duygu ya da eylemlerini geçersizleştirmek, olumsuzlamak için özel birtakım simgesel davranışlar geliştirirler.

Obsesif kompülsif “kişilik” sahibi olanların en önemli özelliği kusursuzluk peşinde koşmalarıdır. Kılı kırık yaran insanlardır.Kusura tahammül edemedikleri için, son derece ayrıntıcıdırlar. Ağaca bakarken ormanı görmeyen kişiler bunlardır.Kurallara oldukça bağlıdırlar.Esnek tutum sergileyemezler. Düşünce yapıları katıdır. Tutucudurlar.Duygusal kabızlık çekerler. Duygularını bastırır, kendi kendilerine bile itiraf etmezler.Her şeyde hata bulurlar. Bol bol eleştirirler, çevrelerindeki insanlara karşı yargılayıcı ve suçlayıcı tutum takınırlar.Öte yandan obsesif kompülsif “kişiliği” olanlar, dürüsttürler. Hatta hastalık derecesinde dürüsttürler. Yargılayıcı ve eleştirici tutumlarına bir de duygusal kabızlıkları eklenince, insanları kırarlar, ama:-”Ben sadece doğruları söylüyorum,” deyip insanların neden kırıldıklarına anlam veremezler. Sadece doğruları söylediklerini iddia ederken samimidirler. İnsanları kırmak gibi bir niyetleri yoktur. Sadece herkes mükemmel olmalıdır!

Bu kişiler çalışma tutkunudurlar.Yaptıkları işi çok iyi yaparlar. “Şişirmek” tabiatlarında yoktur.Hata yapma endişesi yüzünden işleri uzar durur. Ancak kararsız olduklarından inisiyatif alamazlar. Çok iyi “ikinci adam” olurlar. Özel hayatları düzenlidir.

Ayırıcı tanısının yapılması gereken başlıca durum obsesif-kompulsif bozukluktur, obsesif-kompulsif bozuklukta belirtiler çok daha belirgindir.

Bu bir kişilik sorunu olduğu için mutlaka bir psikiyatri uzmanından yardım alınmalıdır. Uzman kişinin aşırı hassas olduğu konuları normalleştirme konusunda yardımcı olur. Bu kişilerde korkular, depresyon, kaygı bozukluğu gibi ruhsal sorunlar da sıkça görülür.