Müzik Beynin Gıdasıdır…

Beynimiz, onu anlayabileceğimiz kadar basit olsaydı, bizler muhtemelen onu anlayamayacak kadar basit olacaktık… (Ian Stewart/The Collapse of Chaos)

Günlük yaşam içinde müziği ve etkisini her yerde yaşıyoruz. Sadece bir saniyeliğine herşeyi bir kenara bırakıp gözlerimizi kapadığımızda, dışarıdan gelen araba ve korna sesleri, kuş sesleri veya yağmur sesi bile içinde bir melodi barındırıyor. Tabiatın her yerinde büyük bir uyum içinde devam eden ritim ve melodi beraberliği bulunuyor. Vücudumuzdaki sıvıların dolaşımlarının seslerinde de, müziğin ilgi ve ilişkisini gözlemleyebiliriz. Ritim, tüm canlılarda evrenseldir. Çünkü tüm canlılar iç yapılarında, yaşamsal işlevlerini kendi oluşturdukları iç ritim ile yaparlar. Tüm yaşantımızın, şu ana kadar getirdiğimiz şekliyle kendine ait bir iç ritimi vardır. Bunun yanında fast-food dükkanlarında çalan hızlı pop müzik, hastahanelerde ve restoranlarda çalan klasik müzik vs.. hepsi aslında müziğin davranışlarımıza, hislerimize nasıl hizmet ettiğine işarettir. Bu doğrultuda bakınca ritimin, iyileştirmeyi hızlandırmada etkisi olabileceği yadsınamaz. Müzik hayatımızın içinde bu kadar varken, bunu terapiden uzak tutmak doğru olmaz…Müziğin bize hissettirdikleri ve düşündürdükleri kimseye anlatamayacak kadar bireysel, bunun yanında herkesi kapsayabilecek kadar evrensel ve her seferinde farklı hisler yaratabilmesi olanağıyla kendini yenileyen bir oluşumdur.

Psikolojik terapilerde, son zamanlarda klasik psikoterapilerin dışında başka alanlara olan ilgi ve ihtiyaç arttı. Hem psikoterapistler, hem de desteğe ihtiyaç duyanlar artık daha farklı arayışlar içine girdiler. Diğer sanat alanlarının kullanışı gibi, müzik de bu sürece dahil edilebilen ve oldukça katkı sağlayan bir araç niteliğini kazandı. Müzik aslında tek başına bile terapötik bir etkiye sahip olabiliyor. Belki farkında olarak belki de olmayarak gün içinde yaşadığımız hayat döngüleriyle beraber, dinlediğimiz müziklerin de değiştiğini rahatlıkla görebiliyoruz. Hiç birimiz mutluyken çok yavaş bir şarkı, ya da mutsuzken dans parçaları dinleyemeyiz. Müzik kimi zaman uyarıp coştururken, kimi zaman sakinleştirir, kimi zamansa kendiliğinden kişinin duygu boşalımını sağlar.

Tüm bunlar varken, müzik terapisinin insan davranışlarında pozitif değişimler yaratarak, kişisel yaşamın değerini arttıran benzersiz bir uygulama olduğunu söylemek pek de yanlış sayılmaz. Müzik terapisi; sosyal, duygusal, bilişsel, öğrenme, algısal ve motor alanlarda gelişimin sağlanması için, müzik ve sağlığın bir arada kullanıldığı bir sanattır. İletişimin sözsüz biçimi olması açısından müzik çok etkilidir. Neredeyse herkes en azından belli bir tür müziğe olumlu tepki verir.

 

 

 

Müzik terapisinin etkinliğini sınamak için uygulanan EEG çalışmaları sonucunda; üzüntü, endişe, korku, mutluluk gibi duyguların beyinde farklı dalgalar yarattığı, ve bunun dinlenen müziğin yarattığı hisle paralellik gösterdiği gözlenmiştir. Terapötik müzik endorfin salgısını ve olumlu duyguları artırıp, korkuyu ve kaygıyı azaltır, kalp ritmini düzenler, kan basıncını düşürür, terlemeyi azaltır, kasları gevşetir, nefesi dengeler, bağışık sistemini güçlendirir ve hiperaktiviteyi sakinleştirir. Bunula beraber, hareket reflekslerimizi uyararak uyumlu hareket etmemizi sağlar.Dünyada hem ruhsal hem fiziksel sıkıntılarda bir tedavi yöntemi olarak kullanılan müzik terapisi son yıllarda ülkemizde de kullanılmaya başlandı.

Slovakya’da özel bir hastanede yeni doğan bebeklere, Mozart’ın “Eine Kleine Nacht Musik” adlı eseri, doğum stresini azaltmak için uygulanıyor. Burdan müziğim aslında bebeklikten hatta anne karnındayken bile faydalı olduğunu anlayabiliriz. Kulak oluşumunu gebeliğin 18. haftasında tamamlar ve bunun beyin gelişimi için çok büyük bir etkisi vardır. Sinir sisteminin oluşumunda, akustik belirleyiciler rol oynar. Kulağın oluşumuyla beraber çocuğun dinleme arzusu oluşur, ve anne sesi onun için duygusal bir besin kaynağı ve yaşam enerjisi durumuna gelir. Bu sebeple hamilelik döneminde annenin yumuşak sesle konuşması bebeği huzurlu hissettirir.

Beynimizde alfa, beta, delta ve teta dalgaları bulunur. Beta dalgaları; uyanıkken, aktifken ve bir şeye konsantreyken salgılanır. Alfa dalgalar ise biraz daha sakinlik durumunda vardır, en iyi öğrenme bu dalgalarda gerçekleşir. Teta ve Delta dalgaları ise uyku ve derin uykuda salgılanır. Aslında yaşadığımız çoğu sıkıntının altında bu dalga sistemlerinin bozulması yatar. Eğer bunları yeniden yapılandırabilirsek, sıkıntılarımızdan kurtulmuş olabiliriz. Bunu yapmak ise bizim sistemimizle çok basit.

Yorgunluktan depresyona, öğrenme zorluğundan iletişim bozukluğuna, dikkat eksikliği sendromundan otizme varıncaya kadar bir sürü rahatsızlığa çare olan bu metod aynı zamanda yaratıcılığı arttırmak ve yabancı dilleri kolayca öğrenmek için de kullanılıyor.

Müzik herkes için yararlı olabilir. Fiziksel, duygusal, sosyal ya da bilişsel eksiklikleri olan kişilerde terapötik olarak kullanılmasına karşın, sağlıklı kimseler de müziği rahatlamak, stresi azaltmak, ruh halini iyileştirmek ya da egzersizlerde eşlik için kullanabilir. Potansiyel olarak zararlı bir etkisi yoktur. Müzik terapistleri müzik yoluyla, iletişimi, akademik gücü, dikkat süresini ve motor becerilerini iyileştirme de dahil pek çok hedefe ulaşmalarında hastalarına yardımcı olur. Aynı zamanda davranışsal terapi ve ağrı yönetimi konularında da yardımda bulunabilirler.

 

İnsanın kendisini ifade ediş şekli çok önemlidir. 3-5 yaş arası kişilerde sağ-sol beyin arasından bir dominans oluşur. Yani ses kontrolü ya sağ ya da sol kulaktan olur. Her kişide kulaklardan biri diğerine göre daha baskındır. Sağ kulağı baskın olan kişiler daha hızlı düşünür, daha çabuk öğrenir ve daha güzel konuşur. Bu sol beynimizin dominant olduğunu yani kısa yolu seçen, kariyere önem veren, mantığı ön planda olan, sistematik bir insan olduğumuzu gösterir. Sol kulağı baskın olanlarda ise, gelen bilgiyi sol beyine yollarken hata ve gecikmeler olabiliyor. Bu da sağ beynimizin dominant olduğunu, çok yaratıcı, empatik, sosyal ve duygulu bir insan olduğumuzu gösterir. Tomatis, “bir kişi çok yoğun olarak sesini sol tarafta kontrol ediyorsa sınavlarda, toplantılarda çok heyecanlanabilir, kalp çarpıntısı, stres yaratabilir ve böylece de kendini bloke eder” demiş. Bu nedenle bu sistem daha çok sağ kulağın geliştirilmesi üzerine yoğunlaşmıştır. Müzik terapisindeki amaç ise bu iki beyin arasındaki dengeyi kurmak ve beyin kaynaklarının tamamını kullanabilmeyi sağlamaktır.

Orta kulak dış dünyada kendimizi nasıl gösterdiğimizi, iç kulak ise iç dünyamızı gösterir. Ses önce dış kulağa gelir, burada törpülenir ve iç kulağa iletilir. Ama bazı durumlarda, örneğin hiperaktivite bozukluğunda, ses direkt iç kulağa gelir, bu da stres ve yorgunluğa yol açar. Önemli olan duymak değil dinlemektir; çünkü duymak pasif, dinlemek ise aktif bir süreçtir. Kulakla öğreniyoruz, kulakla konuşuyoruz. Önemli olan sağ-sol kulağın, sağ-sol beyinle işbirliği içinde olduğunu bilmemiz. Amacımız ise bu iki kulak aracıyla beynimizin iki alanını da olabildiği maksimum seviyede kullanmak ve yaşam kalitemizi arttırmak.

Metodun faydası süreklidir. Çünkü program sonucu elde edilen ilerleme sürmektedir. Bunun nedeni ise, edinilen faydanın koşullanmaktan değil, dengenin onarılması yani restore edilmesindendir. İki kür arasında zaman verilmesinin nedeni, beynin değişime adapte olabilmesi için yoğun ve sürekli uyarılmaya ihtiyacı olduğu gibi bu değişimi şekillendirip entegre edebilmesi için de uyarılmadığı bir döneme ihtiyacı olmasındandır. Entegrasyon, görünürdeki pasif dönemde yani dinleme kürü sürecinin bitiminden sonra meydana gelmektedir. Aslında bu bir asimilasyon / özümseme evresidir. Uyarılma organizmamızı rahatsız etmektedir, dolayısıyla da asimilasyonun özümsenmesi için sindirme zamanı tanınmalıdır.

Müzik terapisinde en çok kullanılan müzik Mozart. Bunun nedeni ince ve kalın titreşimlerin bir arada sadece Mozart bestelerinde olması.

Kimler bu metoddan faydalanabilir?

Önce ruh, sonra bedenimiz hastalanıyor. Müzik terapisiyle çocuklarda; konsantrasyon, dikkat, davranış, okuma-yazma, disleksi, algılama, konuşma ve otizm üzerinde başarılı sonuçlar alınıyor. Müzik Terapi Uzmanı Dr. Nöcker, müziğin çocukların kavrama gücünü ve belleğini geliştirdiğine, sağlıklı bir öz güven duygusu oluşturduğuna dikkati çekiyor, ayrıca şiddet eğilimine karşı müziğin iyi bir terapi aracı olduğunu da vurguluyor. Yetişkinlerde ise; depresyon, panik atak, kulak geliştirme, stres, uyku, iletişim becerileri ve migrende olumlu sonuçlar alınıyor. Lisan öğrenimine gelince, her dil farklı frekanslar içermektedir, bir harfi söyleyebilmek için kulağın onun titreşimini algılıyor olması gerekmektedir. Öğrenmek dinlemekten geçmektedir! Mesela 1000 Hz. İle 2000 Hz. arasındaki frekansları duyan Fransız kulaklar, frekansları 2000 Hz ile 12000 Hz arasında değişen İngilizceyi kavramak ve konuşmakta zorlanıyorlar. Müzik terapisiyle; dil öğrenimi, ses analizi, düzgün ritm, doğru aksan, konsantrasyon ve ifade yeteneği üzerine çalışılıyor.

 

 

Müzik Terapisi

 

Fiziksel Etkileri 

Beyin fonksiyonları müziğe tepki vererek fiziksel olarak değişime uğrar. Ritim vücuda yatıştırıcı bir etki uyandıracak şekilde daha yavaş, derin nefes alma konusunda rehberlik edebilir. Kalp atış hızı ve kan basıncı da dinlenilen müzik türlerine duyarlılık gösterir. Kalp atış hızı, işitsel uyaranın işitsel yoğunluğuna ve hızına bağlı olarak hızlanma ya da yavaşlama eğilimindedir. Yüksek ve hızlı sesler hem kalp atış hızını hem de kan basıncını artırma eğilimi gösterir. Daha yavaş, yumuşak ve düzenli tonlar ise aksi sonuçlar doğurur.

Müzik aynı zamanda kas gerilimini hafifletir ve motor becerileri iyileştirir. Çoğunlukla rehabilitasyon kliniklerinde fiziksel taklit becerilerinin yeniden yapılandırılmasına yardımcı olmak üzere kullanılır. Müzik dinlerken endorfin ve doğal ağrı hafifleticilerin seviyesi artarken stres hormonlarının seviyesi azalmaktadır. Bu ikinci etki kısmen de olsa, müziğin bağışıklık fonksiyonunu iyileştirme yeteneğini açıklayabilir. 1993 yılında, Michigan Eyalet Üniversitesi’nde yapılan bir çalışma 15 dakika boyunca müziğin etkisi altında kalmanın interleukin-1 seviyesini artırabileceğini, bunun bir sonucu olarak da bağışıklığı güçlendirebileceğini göstermiştir.

 

Zihinsel Etkileri 

Sesin türüne ve tarzına bağlı olarak müzik zihinsel keskinliği artırabilir ya da rahatlamaya yardımcı olabilir. Hafızayı kuvvetlendirerek öğrenmeyi artırabilir; bu ise öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarda iyi sonuçlar almak için kullanılabilir. Bu etki kısmen de olsa, çoğu insanın müzik dinlerken gösterdiği, artan konsantrasyona bağlı olabilir. Artan üretkenlik de, iyileşen konsantrasyon yeteneğinin bir başka sonucudur. Bir çalışma sonrası ortaya atılan “Mozart etkisi” terimi, üniversite öğrencilerinin klasik müzik dinlerken matematik problemleri konusunda daha başarılı olduğunu göstermiştir.

 

Duygusal Etkileri

Müziğin insan duygularını etkileme yeteneği iyi bilinmektedir ve sinema yapımcıları müziği bu nedenle çokça kullanır. Müzik, sakinlik, gerilim, heyecan ve romantizm gibi çok çeşitli duyguları oluşturmak üzere kullanılmaktadır. Bebeklerin uykuya geçmelerini sağlamak ve sakinleştirmek için başvurulan ninniler çok uzun zamanlardan beri popülerdir. Müzik aynı zamanda, bazı ortamlarda çok değerli bir terapötik araç olacak şekilde duyguları sözel olmayan biçimlerde ifade etmek üzere de kullanılabilir.