Sigara bırakmada yararlı ajanların ülkemizde geç piyasaya çıkması ya da bir bölümünün bulunamaması önemli bir eksiklik. Bu konuda yararlanılabilecek piyasada bulunan nikotin deri bandına ek olarak, antidepresan bir ilaç olan Bupropion yakın zamanda ülkemize gelmiş bulunmakta.
İlaçla tedavi nikotin bağımlılığın ortadan kaldırılmasının önemli öğelerinden biridir. Sigara bırakmada doğru yöntemin seçimi ve izlenmesinde şu sorular yanıtlanmalıdır.
Aşağıdaki özellikler bireylerin bağımlı tiryakiler olduklarını ve tedavilerinin zor olduğunu gösterir.
- Günde 20’den çok sigara içenler,
- Uyandıktan sonra yarım saat içinde sigara içenler,
- Daha önceki sigara bırakma girişimlerinde şiddetli yoksunluk belirtisi gösteren ve erken dönemde yeniden sigaraya başlayanlar,
- Şimdi ya da geçmişte majör depresyon ve şizofreni gibi psikiyatrik bozukluğu olanlar,
- Şimdi ya da daha önce tedavi olmuş alkol ve diğer ilaç bağımlıları.
Nikotin bağımlılığı için ilaç yazan hekimler, güvenli ve etkili sonuç olasılığını artırmak için aşağıdaki işlemleri göz önüne almalıdır. Uygun seçim için bilgilendirici broşürler sağlanmalıdır.Tedavi dozu ve süresi kişiye göre ayarlanmalıdır.
Hekimler hastalarının bağımlılık düzeyini, yoksunluk belirtilerine hasta uyumunu bilmeli buna göre ilacın kullanım süresini, tipini, sıklığını ve dozajını belirlemelidir.
Genellikle ilaçların 2 haftalık yazılması doz değişikliği ve fazla ilaç kullanımının engellenmesi için esneklik sağlamaktadır. Genel olarak tedavi kişi gereksinim hissettiği sürece sürdürülmelidir. Ancak tedavi 6 aydan uzun sürerse, kişinin tek ilaçla sigara bırakma girişimi daha önce başarısız olmuş ya da bir ilacı yüksek dozda kullanma isteği varsa kombine tedavi göz önüne alınmalıdır. Önceki çalışmalar kombine tedavinin yararlarını ortaya koymuştur.
Sigara Bırakmada Nikotin Yerine Koyma (Replasman) Tedavisi:
Nikotin Sakızı: Nicotine polacrilex’in nikotin bağımlılık tedavisindeki değeri kanıtlanmış olmasına karşın, diğer nikotin replasman ürünleri ve antidepresan (bupropion) ile birlikte kullanımı daha sıktır.
Nikotin Deri Bandı: Ülkemizde bulunan nikotin deri bandı kolay kullanımı ile nikotinin deri yoluyla alınmasını sağlar. Çalışmalar yoksunluk belirtilerinin tedavisinde doyurucu sonuçlar sağladığını göstermiştir.
Nikotin Burun Spreyi: Nikotin burun spreyi plaseboya göre bırakma hızı iki kat fazla olduğu gibi yoksunluk belirtilerini de ortadan kaldırıcıdır. Ancak doğru kullanımın öğretilmesi gereklidir.
Nikotin İnhaler: En yeni nikotin replasman yöntemi nikotin inhalerdir. Sigaraya dokunma alışkanlığı olanlar için en uygun seçenek olduğu söylenebilir. Diğer nikotin replasman ürünleri ve bupropion ile kombine tedavide yararlı bulunmuştur. Nikotin inhaler, inhalerden çok soluma aygıtıdır. Nikotin replasman tedavisinin güvenliği mükemmel gözükmektedir. Birçok hekim ve tiryaki nikotin içerdiği için nikotin replasman tedavisinden kaçınmakta ya da olabildiğince kısa süre kullanmaktadır. Çalışmalar anlamlı kardiyovasküler yan etkisi olmadığını göstermiştir. Kanser yaptığına ilişkin kanıt yoktur.
Sigara Bırakmada Antidepresan (Bupropion) Kullanımı
Nikotin, tütün bağımlılığının ilaçla tedavisinin başlıca dayanağıdır, ama bupropion gibi antidepresan ilaçlar da etkilidir.
“Niçin antidepresan ilaçlar sigara bırakmada yardımcı oluyor?” sorusunun yanıtını aramamız gerekiyor. Sigara içimi ve depresyon sıklıkla birliktedir. Sigara içenlerde içmeyenlere göre daha fazla majör depresyon öyküsü vardır. Depresyon öyküsü olan tiryakilerde nikotin bağımlılığı yüksek, bırakma ise düşük olasılıktır. Sigarayı bıraktıklarında depresyon önemli bir yoksunluk belirtisi olacaktır. Sigarayı bıraktıktan sonra ortaya çıkan psikotik depresyon olguları bildirilmiştir.
Bupropion’un uzun etkili biçimi sigara bırakmada kullanılan nikotin içermeyen ve FDA (Besin ve İlaç Örgütü) onayı alan ilk ilaçtır. Norepinefrin ve dopamin nikotin bağımlılığı gelişiminde anahtar rol oynar görünmektedir. Nikotin bu nörotransmiterlerin salınımını uyarmaktadır. Norepinefrin’in locus caeruleus’dan salınımı uyanıklık, konsantrasyon ve bellek gibi yüksek kortikal işlevleri etkinleştirmektedir. Nikotin kesildiğinde oluşan norepinefrin uyarı kaybı yoksunluk belirtilerine neden olmaktadır.
Bupropionun diğer potansiyel yararı da sigara bırakma ile ortaya çıkan kilo alma konusundaki etkisidir. Bir çalışmada 7 hafta sonunda plasebo grubunda 2.9 kg alınırken, bupropion grubunda 1.5 kg alınmıştı. Aradaki fark küçük olmasına karşın, kilo alma korkusu nedeniyle sigarayı bırakma konusunda kararsız olanlarda önemli olabilir.
Bupropion tedavisinin ilk haftasında sigara içme sürdürülebilir. Bupropionun etkili düzeye ulaştığı 2. hafta sigara içme bırakılır. Hasta bupropion tedavisini 3-4 ay sürdürebilir.
Bupropionla, özellikle tek başına nikotin replasman tedavisi ile sigara bırakma girişiminde daha önce başarısız olmuş ve yoksunluk belirtileri ortadan kalkmamış kişilere, nikotin replasman tedavisi verilebilir.
Bupropion tedavisinde en sık rastlanan yan etki uykusuzluk ve ağız kuruluğudur. Epileptik nöbet 1000’de 1 oranında bildirilmektedir.
Bupropion nikotine benzer biçimde bazı sempotomimetik etkileri vardır. Koroner kalp hastalığı ve hamile olanlarda güvenliği konusunda yeterli veri yoktur. Bupropionun yüksek dozda, zaman zaman da terapötik dozda, önemli anksiyete, hipertansiyon ve epileptik nöbetlere neden olabilir. Bupropion’da bağımlılık riski yoktur ya da çok azdır.
