Kravatın hikâyesini bilirsiniz; Hırvat kadınların erkekleri askere gönderirken kötülüklerden korusun diye boyunlarına bağladıkları atkı daha sonra Fransızların elinde kravata dönüştü. Bu süreç gömleklerin yakalarını da etkiledi. Kravata uygun olarak çift yakalı oldular.

İlhan Selçuk, kravat takmazdı. Onun için de “Eğer kravat takmıyorsan ikinci yakanın anlamı yok” derdi. Her zaman şık ve bakımlı İlhan Selçuk’un giyimindeki en belirgin özellik işte bu çift yakasız gömlekleriydi. “Atatürk yaka”, “hâkim yaka” olarak da adlandırılan bu gömleklerin aslında “zıbın yaka” olduğunu Faruk Saraç’tan öğrendik. Faruk Saraç, uzun bir dönem İlhan Selçuk’un giysilerini de hazırlamıştı. Faruk Saraç’ın da dediği gibi İlhan Selçuk “tarzı olan” biriydi. Faruk Saraç’ın Levent’teki moda atölyesine gittiğinde de ilk söylediği şey “Ne olur bana hiçbir şey değil de hâkim yaka gömlek” yapın olmuş. 90’ların sonuydu, Faruk Saraç 4-5 yıl boyunca İlhan Selçuk’un pantolonlarını, ceketlerini ama en çok da gömleklerini hazırladı. “İlhan Selçuk yarım astar ve dökümlü ceketleri seviyordu” diyor, “keyjıl (rahat, şık) giyinmeyi seven bir insandı.”

Gömleklerde tercihi siyahın yanında beyaz ve boyuna ince çizgiliydi. Yakalarının hepsi de aynıydı. Faruk Saraç, “Hâkim değil de zıbın yaka demek daha doğru olur” diye anlatıyor: “Eski zıbınlarımızı düşünün, hâkim yaka onun biraz daha yükseğidir. Bizim İlhan Abi’ye çıkardığımız kalıp ise tamamıyla hâkim yaka ile zıbın yakanın ortasıydı. Yani 1.5-2 santim civarında yaka boyu. Hâkim yakada ise 3.5-4 santim olur boy. Yani cübbedeki yakayı düşünmeyin, hâkim yaka odur esasında, zıbın yakadan biraz daha yüksektir.”

Peki özelliği nedir o yakanın, neden tercih edilir? Faruk Saraç’a göre yazarlar, sanatla uğraşan insanlar giyside rahatlık ister. Onun için de kravattan uzak dururlar. Masa başında çalışırken kendisini sıkmamasını isterler.

“Normalde zıbın yakada gömleğin boyun kısmı açık giyilir ama İlhan Abi’nin fotoğraflarına da dikkat ederseniz yakası hep kapalıydı. Biz de rahat etsin diye yakayı hep bir santim daha geniş tutardık” diyor Faruk Saraç, “Ne olur benim yakam çok fazla dar olmasın derdi. Zaten biz gömleklerinin kol manşetlerini bile düğmesiz hazırlıyorduk, rahat olsun diye”.

Tarzı dışında hiç mi bir şey önermedi Faruk Saraç, İlhan Abi’ye? Hayır, diyor, ona göre bu tür insanları yönlendirmek çok doğru bir şey değil. Zaten Türkiye’de image-maker sisteminin oturmadığından söz ediyor. Ama şunu da eklemeden edemiyor. “Kendisine hazırladığımız hiçbir gömlekte polyester kullanmadık. Hepsi tamamıyla pamukludan hazırlanmıştı. Çünkü saatlerce çalışan, kalemle işi olan bir insanın rahat olması lazım. Polyester bir kumaş stres yaratır, elektriği dışarı atmayı zorlaştırır oysa pamuklu vücudu daha rahatlatır. Hatta spala deriz biz robalarını da biraz daha geniş bırakırdık, kol evini biraz daha geniş tutardık ki kalemle çalışırken rahat olsun diye. Takım elbiseleri ve ceketlerini de daha çok siyah olarak hazırladıklarını anlatıyor Saraç, zaten lacivertin imajı belli değil mi? Son yerel seçimlere bakın mesela diyor Saraç, “Hepsi lacivert elbise, beyaz gömlek, kırmızı kravatlıydı. Oysa kişinin yapısı, yürüyüşü, konuşması, hareketi, eli, kolu hepsi bir bütündür. Urfa’da bir söz vardır; para insana saymasını öğretir diye. Ben de o söze şunu ekliyorum; güzel bir kıyafet de insana yürümeyi öğretir. Güzel bir kıyafetin içinde insan daha mutlu daha rahat hisseder.”

Provalar sıkıcıdır ya zor biri miydi İlhan Abi? Mütevazılığını orada da sürdürdüğünü öğreniyoruz. Hatta Faruk Saraç, “utangaç ve sıkılgan” olduğunu söylüyor provalar sırasında. Bu sırada 98 yılında Atatürk kıyafetlerini hazırladığı koleksiyonu nedeniyle kendisini takdir edişini anımsıyor. Yaşadığı yüzyıl içersinde hatta şimdi bile Atatürk’ün en şık giyinen liderlerden birisi olduğunu anlatıyor: “Atatürk’ün bütün giysilerini kumaşlarını inceledim, kalıplar çıkarttım. Bir insan bu kadar zevkli olamaz diye düşünüyorum. Atatürk bir stilist ayrıca. Kendi kıyafetlerini çizen bir insan, çok şaşırtıcı. Atatürk’ün hiç lacivert elbisesi yoktu, siyah giysileri çoğunlukta. Siyah, lider rengidir. İlhan Abi de hep siyah kullanırdı.”

Ve bir noktaya daha dikkat çekiyor Faruk Saraç, zıbın ve hâkim yakalar şu anda çok moda, önümüzdeki yıl ise tamamen modayı kuşatacak.

Peki İlhan Selçuk’un giyim tarzını nasıl tarif ediyor bir modacı olarak: “Rahatlığı ön planda tutan, uç noktalardan ve gösterişten kaçınan, sade ve şık giyinen bir insandı. Ceketlerde de rahatlığı tercih eder, kup denilen olayı istemezdi. Ceketleri de hep koyu renkti. Geceler için siyah takım elbiseyi tercih ederdi. Pantolon üzerine bol bol griler giyerdi. Beyaz gömleklerinde çok ince çizgiler olurdu. Sonraki yıllarda da giyim tarzını hiç değiştirmedi.”

İlhan Abi’den bahsederken modayı konuşmanın biraz yersiz olduğunu düşünse de onun şıklığını ve zarafetini anımsatıp “giyim çok farklı, bu konuda da öncü olmak lazım” diyor.

 Fikret Hakan, sanatta 60 yılını devirdi. 60 yıl içinde sinemaya büyük emek harcayan, 200’ü aşkın filmde oynayan Fikret Hakan, işin mutfağında acısını da yaşamış tatlısını da. Yarı yolda bırakanları da tanımış, sözde “dürüst”leri de. Anlatacak çok şeyi var, sözlerinden ve gözlerinden belli oluyor. “Biz Sizin Çocuklarınızla Büyüdük” adıyla yazacağı anı kitabına saklıyor asıl söyleyeceklerini.

Şimdilerde akademik bir yayınla karşımızda Fikret Hakan. “Türk Sinema Tarihi” adıyla yayımladığı, 60 yıldır arşivlediği belgelerle düzenlediği yaklaşık bin sayfalık arşiv niteliğinde bir kitapla. Üç yıl boyunca gece gündüz çalışarak ortaya çıkardığı bu kitap 1914-1996 yılları arasında, 82 yıl içinde sinema tarihiyle beraber Türkiye’nin de bir dönemine ışık tutuyor. “Bağrına taş basıp gerçekleri, tarafsız bir şekilde ortaya koyacaksın. Bu akademik bir kitap. Ama daha söyleyecek çok sözüm var” diyor Hakan.

Edebiyatçı yönüyle de tanıdığımız Hakan yazıyor, yazmaya da devam edecek. 1950’li yıllarda Türkiye’deki sınıf atlama savaşını veren kadınların öyküleri üzerine kurduğu Gece Limanı romanı yayın evinde. Yakın zamanda da üçlü bir nehir romana başlayacak. Onun için artık varsa yoksa mürekkep ve kağıt. Yıllardır ertelediklerini hayata geçiriyor ve diyor ki “Hayat 70’inde başlar.” İşte Hakan’ın yeni bir enerjiyle başladığı yeni dönemi… Anlatıyor.

– Türk Sinema Tarihi kitabını yazmaya nasıl başladınız? – 1952 yılında tiyatrodan sinemaya geçtim. O yıllarda baktım ki başı boş ve gelişmekte olan bir sinema var. Birtakım belgeleri arşivlemek gerektiğini düşündüm.

– O yıllarda çok da gençsiniz.

– Daha önce Abdi İpekçi’nin çıkardığı İstanbul Express gazetesinde öykülerim ve küçük röportajlarım çıkıyordu. Gençtim ama edebiyatçılıktan gelmenin vermiş olduğu bir uyanıklık vardı. O yıllarda başladım şirket şirket dolaşarak belge toparlamaya. Kitaba karar verdiğimde ise öğretim üyeliği yapıyordum ve öğrencilerin bilgi çaresizliğinin farkındaydım. O yüzden de akademik bir kaynak olarak hazırladım.

– En hassas olduğunuz nokta neydi kitabı hazırlarken?

– Akademik bir kitap yazmak için tarafsız olmak gerekiyor. Sanıyorum bunu yapabildim. Hırslarımı, küfürlerimi ve övgülerimi bir sonraki anı kitabıma saklıyorum.

– Donanımlı bir sanatçısınız. Sinema tarihinin 60 yılını da bizzat içinde yaşadınız. Ancak sinemada alaylısınız. Bu çalışma sizin için nasıl bir serüven oldu?

– 1968 yılında bir dergide çok ünlü Fransız bir yazarın günah çıkardığı bir makaleyi okudum. Yunanlıların ünlü drama oyuncusu Katina Paxinou ile görüşüyor. Yazar, Katina’ya Fransız ukalalığı içinde “alaylı olduğunuz söyleniyor, siz hangi akademiden mezunsunuz?” diye soruyor. Kadın gülümsüyor, “Atina’da akademiyi ben kurdum” diyor. Yazar, yazısında utancından nasıl yerlere düştüğünü anlatmıştı. Baktığınız zaman akademik yapıları alaylıların kurduğunu görürsünüz. Bu kitabı yazabilecek o kadar çok akademisyen varken, ben yazdım. Demek ki onların zamanları yoktu.

– Bu çalışmanın sizin için bir yenilenme süreci olduğundan da söz edebilir miyiz?

– Her ne kadar ayakta kalmak için Yeşilçam’ın bazı kurallarına boyun eğip harcı alem bir yığın film yapmış isem de hiçbir zaman o edebiyatçı ve şair yönümü bırakmadım. Olaylara onların ışığında baktım. O yıllar benden sadece bir şey çaldı. Yazmam gereken ürünlere engel oldu. Şimdi de yazabildiğim için yenilendiğimi hissediyorum.

– Peki sinema uğruna erteledikleriniz için pişmanlık duyuyor musunuz?

– Kesinlikle hayır. Çünkü beni yoğuran onlardı. Türk yazınında, sineması ve tiyatrosunda işin mutfağının hem pisliğini hem de güzelliklerini gördüm. O kayıp, yitik diye gördüğüm yıllar aslında benim karanlıklarıma ışık tuttu.

– Kitapta son sözlere baktığımızda büyük bir kızgınlık, kırgınlık ve öfke çıkıyor satırlarınızdan.

– O kadar da olacak. Türk sineması, evet kabuk değiştirdi. Yeşilçam, işletmeci tezgâhına dayanan garip bir sinemaydı ve 1996 yılında bitti. 96-2000 arası da geçiş dönemi oldu. Gençler film yapmaya başladı. Ama bunlar hep bireysel kaldı. O süreç, Türkiye’deki izleyicinin daha önce yapılan parkalı sahtekârlıklardan bıktığı dönemdi. Zaten 80 kuşağı da apolitize edilmişti. O yüzden şimdilerde bireysel filmler ön planda. Çünkü yetişme tarzları içinde sosyolojik endişeler, öğretiler yok. Bunları da söylemeden geçemezdim.

– Peki bu da mı bir geçiş süreci?

– Çok fazla film çekiliyor diye seviniyoruz. Aralarında bireysel sinemanın çok güzel örnekleri olsa da, salt bireysel sinemayla bu iş olmaz. 1980 ile 2010 arasında, yani 30 yılda Türkiye’de çok şey değişti. Ama toplumsal sorunları kimse irdelemiyor. Tek kollu bir insandan dünyanın en büyük savaşçısı olmasını bekleyemezsiniz, değil mi?

– Tüm bunlara bir etken de sinemanın yıllar içinde sektörleşememesi değil mi?

– “Adam olacak çocuk b…dan belli olur” Araştırıp yapsalardı.

Eleştirmenler bize savaş açtı

– Bu yıl sanattaki 60. yılınız. Dünü konuştuk ama yarına baktığınızda nasıl bir duygu kalıyor size?

– Kelaynaklar gibiyiz, neslimiz tükeniyor. Ay geçmiyor ki bizden birini musalla taşına yollamayalım. Geriye dönüp baktığımda bürokratlar, politikacılar, bizim yıllarımızı nasıl yediler, buna nasıl izin verildi diye düşünüyorum. Ülkeyi bu hale onlar getirdi. Türkiye’de komik bir şekilde demokrasi adı altında faşizan düzenler kurdular.

– Peki ya sanat dünyası?

– Eleştirmenler bize savaş açtı diyorum, kızıyorlar. Ben onları eleştirmiyorum ki. Önce sınıflandırma yapmak gerek. Eleştirmen, tenkitçi, münekkit. Eleştirmenler aynaya baksın ve kendini hangisinin sınıfına koyabildiğine namuslu bir şekilde karar versin. Kendisiyle hesaplaşırken “ben sadece eleştirmenim” diyorsa, onu alkışlarım. Ama geçen yıllar içinde yabancı sinemacıların borazanını çal, Türk sinemasını yok say, ondan sonra kahramanlık yap. Ne güzel memleket!

– Siz hep düşüncelerinizi net ve sert bir şekilde ifade ettiniz. Bu konuda da epey eleştiriliyorsunuz.

– Açık açık söylüyorum çünkü. İnsanlar doğruyu duymak istemiyor. Eleştiren varsa çıksın, hesaplaşalım. Herhangi bir canlı yayında her kim olursa dokümanlarla karşı karşıya gelir, hesaplaşırım. Yürek ister.