Sigara ve tütün dünyada en yaygın kullanılan bağımlılık yapıcı maddedir. Sigara ve tütün kullanımı önlenebilir ölüm nedenlerinin başında gelmektedir. Dünyada ve ülkemizde önemli bir halk sağlığı sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır. Her yıl yaklaşık 5 milyon kişinin sigara ve tütün kullanımına bağlı hastalıklar nedeniyle hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. Dünyada meydana gelen ölüm olaylarının başında yer almaktadır ve giderek ilk sıraya yerleşme eğilimindedir.

Sigara önemli bir halk sağlığı sorunu olarak çeşitli fiziksel, sosyal ve ekonomik olumsuz sonuçlara yol açan ciddi bir bağımlılıktır. Kanser, akciğer hastalıkları, kalp ve damar hastalıkları gibi birçok hastalığa yol açmaktadır. Sigara kullanımı sadece bireye değil, sigara dumanını soluyan diğer kişilere de ciddi zararlar vermekte, sigara ve diğer tütün ürünlerinin dumanına maruz kalan kişilerde de aynı hastalıklar görülmektedir.

Sigara kullanımı bir bağımlılıktır, diğer bağımlılık yapıcı maddelerde görüldüğü gibi, kişi zarar gördüğü halde kullanmaya devam eder. Kontrol yitimi ön plandadır. Kullanım kesildiği zaman çeşitli yoksunluk belirtileri ortaya çıkar.

Sigara kullanımı gelişmiş ülkelerde alınan önlemler ve toplumun bilinçlenmesi sonucunda giderek azalma eğilimi göstermektedir. Oysa gelişmekte olan ülkelerde sigara tüketimi artmaktadır. Ülkemizde sigara kullanım yaşı düşmekte ve kullanım yaygınlaşmaktadır. Erişkin nüfusun %50 den fazlasının düzenli bir şekilde sigara kullandığı çalışmalarla gösterilmiştir. Sigara kullanımı tüm yaş gruplarında yaşam süresini 16 yıl, 35-69 yaş grubunda ise 22 yıl kısalttığı yapılan çalışmalarla gösterilmiştir.

Sigaraya başlama yaşı ve bağımlılık şiddeti arasında bir ilişki vardır. Sigaraya başlama yaşı düştükçe bağımlılık gelişmesi olasılığı artmaktadır. Ergenlik döneminde sigara kullanmaya başlama, bağımlılık gelişme riskini artırmaktadır. Bu nedenle 18 yaş altındaki kişilere sigara satılmaması, sadece yasal değil, halk sağlığı açısından da uyulması gereken bir zorunluluktur.

Gençler arasında sigara kullanım nedenleri incelendiğinde merak ilk sırada yer almaktadır. Büyüdüğünü kanıtlamak, farklı olmak, stresten kurtulmak gibi nedenler ergen sigara kullanımı için diğer nedenler olarak sayılabilir. Bu nedenle sigara kullanımı ile ilgili merak uyandırıcı, özendirici tutumlar sigara kullanımı açısından risk oluşturmaktadır. Sigaraya kolay ulaşım, fiyat, evde sigara kullanan kişilerin bulunması sigara kullanımını artırmaktadır. Ergenlerde sigara bağımlılığının çok daha kolay ve hızla geliştiği unutulmamalıdır.

Sigara bağımlılığı, diğer bağımlılık tedavileri ile benzer ilkelerle yürütülmelidir. Bu nedenle tedavi bir psikiyatri uzmanı tarafından yürütülmelidir. İlk aşama bırakmaya karar verme aşamasıdır. Sigarayı bırakma, diğer bağımlılıklarda olduğu gibi kişinin gördüğü zararı fark etmesi sonucu bırakmaya karar vermesi ile mümkün olmaktadır. Sigaranın zararları ile ilişkili bilgilendirme, toplumda sigara karşıtı bir duruş geliştirme bu kararın alınmasında yardımcı olmaktadır.

Tedavide ikinci aşama yoksunluk döneminin tedavisidir. Bırakma evresinde kişiyi önemli ölçüde etkileyen yoksunluk belirtileri görülmektedir. Sigara bırakan kişiler arasında da, diğer maddelere olan bağımlılıklarda görüldüğü gibi, nüks yani tekrar kullanmaya başlama görülebilmektedir. Nüks en sık sigaranın yol açtığı yoksunluk döneminde ortaya çıkmaktadır. Nikotin yoksunluğunda huzursuzluk, sıkıntı, çökkün hissetme, uykusuzluk, çabuk öfkelenme, bunaltı, yoğunlaşmada azalma gibi belirtiler görülür. Bu yoksunluk döneminde doğru tedavilerin uygulanması ile nüks oranlarında ciddi azalmalar görülmektedir.

Tedavinin üçüncü aşaması değişim aşamasıdır. Sigarayı bırakmada uzun süreli başarı sağlanabilmesi için, kişinin davranışlarında, alışkanlıklarında değişiklikler yapmasını sağlamaktır. Bu değişimin gerçekleşmesi ve riskli durumların tespiti ile gerekli önlemlerin alınmasını hedefleyen ruhsal eğitimi içeren, bilişsel davranışçı, bireysel veya grup tedavileri eklenmelidir

Yukarıda belirtilen tedavi aşamalarının yürütülmesinde psikiyatri uzmanı hekimlere başvurulmalıdır.

Sigaranın yol açtığı bu sorunları göz önüne alarak birçok ülkede sigara kullanımı kısıtlanma ve yasaklanma eğilimindedir. Burada temel hedef sigara karşıtı duruşu pekiştirmek ve sigara kullanmasa dahi dumanına maruz kalma sonucu ortaya çıkan olumsuz sonuçları azaltmaktır.

Sigara bağımlılığı tedavi edilebilir bir hastalıktır. En iyi tedavi hiç başlamamak, eğer başlandıysa da bırakmak yönünde doğru adımları atmaktır.

Sigara kullanımından sadece sigara üretimi yapan şirketler fayda sağlamaktadır. Kendimize ve geleceğimize zarar vermeyeceğimiz, sağlıklı günler dileği ile…